Avrupa Kıtası Ülkeleri,Polonya

Polonya
Polonya, (Lehçe: Polska (yardım·bilgi)) resmî adı Polonya Cumhuriyeti (Lehçe: Rzeczpospolita Polska (yardım·bilgi)) Orta Avrupa'da bulunan bir ülke. Komşuları, batıda Almanya, güney batıda Çek Cumhuriyeti, güneyde Slovakya, kuzey doğuda Rusya Federasyonu ve Litvanya, doğuda Belarus, güney doğuda Ukrayna ve kuzeyde Baltık Denizi'dir. Ülke 312,679 km²'lik yüz ölçümü ile Avrupa'nın dokuzuncu, dünyanın altmış dokuzuncu büyük ülkesidir. Yaklaşık 38 milyonluk nüfusu da, ülkenin dünyanın en kalabalık 33. ülkesi olmasını sağlar.




Coğrafi Verileri
Konum: Orta Avrupa'da, Almanya'nın doğusunda yer alır.

Coğrafi konumu: 52 00 Kuzey enlemi, 20 00 Doğu boylamı.

Sınır komşuları: Beyaz Rusya 605 km, Çek Cumhuriyeti 658 km, Almanya 456 km, Litvanya 91 km, Rusya (Kaliningrad Oblast) 206 km, Slovakya 444 km, Ukrayna 428 km'dir.

Sahil şeridi: 491 km

İklimi: Ilımandan soğuğa değişiklik görülür.

Arazi yapısı: Çoğunlukla düz ovalar yer alır, dağlar güney kıyısı boyunca sıralanmıştır.

Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Raczki Elblaskie 2 m en yüksek noktası: Rysy 2,499 m

Doğal kaynakları: Kömür, sülfür, bakır, doğal gaz, gümüş, kurşun, tuz, işlenebilir arazi

Arazi kullanımı: tarıma uygun topraklar: %47 daimi ekinler: %1 otlaklar: %13 ormanlık arazi: %29 diğer: %10 (1993 verileri)

Sulanan arazi: 1,000 km² (1993 verileri)




Tarihi

Slavların Polonya'daki varlığı çok eski çağlara dayanmaktadır. Ancak ilk Polonya devletinin kurulması 966 yılında Polonyalı kral I. Mieszko'nun Hristiyanlığı kabul etmesiyle başlar. Orta Çağlarda Polonya ve Litvanya devletleri yakın bir kader birliğine girdiler. 1385-1569 yılları arasında hüküm süren Jagiellon Hanedanı her iki ülkeyi de birden yönetti. 1569 tarihinde her iki ülkenin soyluları tarafından imzalanan Lubnin Birliği sonucunda Lehistan-Litvanya Birliği doğmuş oldu. Osmanlı Devleti'yle sürekli savaş halinde olan bu devletin iç kesimleri özellikle 17.yy'da yoğun şekilde Kırım süvarilerinin akınlarına maruz kalmıştır buna rağmen Polonya 17. yüzyıl'da Avrupa'nın en güçlü devletlerinden biriydi. Osmanlı Devleti'nin 1683 yılındaki II. Viyana Kuşatması Lehistan kralı III. Jan Sobieski'nin Habsburgların yardımına koşması sonucu başarısızlıkla sonuçlanmıştı.

Ancak 18. yüzyılda Lehistan zayıflamaya başladı. Bu zayıflıktan yararlanan Rusya, Avusturya ve Prusya 1772-1795 yılları arasında Polonya'yı kendi aralarında paylaşarak Avrupa haritasından sildiler. Bu tarihten sonra Polonya'nın tekrar bir devlet kurması ancak I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1918 yılında mümkün oldu. 1939 yılında Nazi Almanyası Polonya'yı işgal ederek II. Dünya Savaşı'nı başlattı. Polonya savaş yıllarında Yahudi Soykırımı'nın en kötü örneklerine sahne oldu. Kraków kenti yakınlarındaki Auschwitz-Birkenau toplama kampında 1 milyonu aşkın Yahudi'nin öldürüldüğü tahmin edilmektedir.

II. Dünya Savaşı'nın bitmesinden sonra Polonya SSCB'nin baskısı altında Doğu Bloku ülkelerine katıldı. Stalinizm'in etkisi altında bir çok özgürlükler kısıtlandı. Doğu Bloku ülkeleri arasında kurulan Varşova Paktı 14 Mayıs 1955 tarihinde Polonya'nın başkenti olan Varşova'da imzalandı. Ancak 1980'li yıllarda komünist yönetim çıkmaza girdi. Tüm ülkede yayılan grevler ve protesto gösterilerine dayanamayan hükümet seçimlerin serbestçe yapılmasına izin verdi. 4 Temmuz 1989'de yapılan seçimlerde Lech Walesa'nın önderliğindeki Solidarność (Dayanışma) Partisi büyük bir zafer kazandı. Böylece Polonya'da komünist yönetim sona erdi. Polonya 9 Aralık 1990 tarihinde NATO'ya, 1 Mayıs 2004 tarihinde de Avrupa Birliği'ne katıldı.




Siyasi Yapı

Yönetim şekli cumhuriyettir. Cumhuriyetin ilan ediliş tarihi 11 Kasım 1918'dir. Şimdiki cumhurbaşkanı Lech Kaczynski, 23 Ekim 2005'te göreve gelmiştir.

1 Ocak 1999 tarihinde yapılan idari reformla, daha önce 49 idari bölgeye ayrılmış Polonya, bu sayıyı 16 idari bölgeye düşürmüştür. Bu iller Wroclaw, Bydgoszcz/Toruń, Łódź, Lublin, Gorzów Wielkopolski/Zielona Góra, Kraków, Varşova, Opole, Rzeszów, Białystok, Gdańsk, Katowice, Kielce, Olsztyn, Poznań ve Szczecin'dir.

Sözleri J. Wybicki tarafından yazılıp M. Oginski tarafından bestelenmiş olan "Dabrowski'nin Mazurkası", "Jeszcze Polska nie zginela" (Polonya Daha Ölmedi) marşı, Polonya'nın ulusal marşıdır. Milli sembolü Beyaz Kartal'dır. Milli rengi kırmızı ve beyazdır. Polonya'nın bir sloganı "Polonya Aile Cumhuriyeti"dir.





Ekonomi
1990'ların başından beri istikrarlı bir ekonomik liberalizasyon politikası izleyen Polonya, geçiş süreci ekonomileri arasında bir başarı örneği olarak öne çıkmaktadır. Buna rağmen, Polonya ekonomisinin gelişimi için başta işsizlik oranının düşürülmesi olmak üzere atılması gereken birçok adım bulunmaktadır.

Devletin sahibi olduğu küçük ve orta ölçekli işletmelerin özelleştirilmesi, yeni firmaların kuruluşunu düzenleyen liberal bir kanunun kabul edilmesi özel sektörün gelişimini teşvik etse de, süregelen yosuzluklara ilaveten yasal ve bürokratik engellerin bulunması özel sektörün daha da gelişmesini baltalamaktadır. Tarım sektörü, işçi fazlası, verimsiz küçük tarlalar ve yatırım eksikliği nedeniyle gelişememektedir. Kömür, çelik, demiryolları ve enerji gibi "hassas sektörlerin" yeniden yapılandırılması ve özelleştirilmesi süreci başlatılsa da, bu süreç yavaş işlemektedir. Sağlık, eğitim, emeklilik sistemi ve devlet yönetiminde yapılan reformlar devlet bütçesine beklenenden daha fazla yük getirmiştir.

Kamu maliyesinin gelişimi kamu iktisadi teşekküllerinden kaynaklanan kayıpların azaltılmasına, kayıtdışı ekonominin kayıt altına alınmasına ve vergi reformu gerçekleştirilmesine bağlı gözükmektedir. Polonya Hükümeti, 2004 yılında kamu harcamalarını 2007 yılına kadar yaklaşık olarak 17 milyar ABD Doları azaltmaya yönelik bir ekonomik paket yürürlüğe koymuştur.

Polonya 2004 yılı Mayıs ayında Avrupa Birliği'ne (AB) üye olmuştur. 2004 yılında Polonya'nın AB ülkelerine olan ihracatında yaşanan artış ülkenin büyümesine katkıda bulunmuştur. Polonya 2006 yılına kadar AB fonlarından yaklaşık olarak 13.5 milyar ABD Doları katkı sağlayacaktır.

2004 Yılı Ekonomik Verileri

Para Birimi: Polonya Zlotysi
GSMH: 423,8 milyar ABD Doları
GSMH'nin Sektörel Dağılımı: Tarım % 2,9, Sanayi % 31,3, Hizmetler % 65,9
Kişi Başına GSMH: 7.840 ABD Doları
Yıllık Büyüme Hızı: % 3.2
Enflasyon Oranı: % 2.1 (tüketici fiyatları endeksine göre)
Çalışan İşgücü: 17,02 milyon
İşsizlik Oranı: % 17,6
İhracat: 89.34 milyar ABD Doları
İthalat: 100.90 milyar ABD Doları
Toplam Dış Borç (Kamu ve özel): 126.91 milyar ABD Doları




Din
Polonya Avrupa'nın en dindar ülkesidir. Katolik olduğunu söyleyenler %90'a, düzenli olarak kiliseye gittiğini beyan edenler %80'e ulaşmaktadır. Dini inancı olanlar arasından 4 grup saptanabilir niteliktedir.

1- Polonyalıların %15'i çok dindar olup, her gün ibadet ederler. 2- 35-55%'i, Tanrı'ya inanıyor ve dua ediyor ancak, kiliselere sıklıkla gitmezler. 3- 20-25%'i, Tanrı'ya inanıp, kiliseye çok ender gider. Kiliseyi eleştirirler. 4- 20-30%'u Tanrı'ya inanır ancak,ibadet etmezler.

Polonya Meclisi (Sejm) Başkan kürsüsünün arkasında Haç vardır. Anayasa'da ilgili her bölümde Katolikliğe atıf vardır. Bu anlamda, Katoliklik devletin resmi dini olarak kabul edilmektedir de denebilir. Kilise; devlet, siyaset ve toplum hayatında gerektiğinde kullandığı ciddi bir nüfuza sahiptir. Bazı katolik papaz ve din grupları, siyasete açıkça girmekte ve bugünkü koalisyon iktidarının bazı partilerini desteklemektedir. Bugün Polonya'da hiçbir kişi ya da resmi veya özel kurumun, Katolikliği açıkça reddetmesi ya da eleştirmesinin düşünülmesi imkânsızdır. Kilise ile açıkça ters düşen bir partinin siyasi yaşamda yer sahibi olması neredeyse imkânsızdır. Papa II. Jean Paul'e incitici eleştiriler yönelten bir gazeteci, mahkeme tarafından suçlu bulunmuştur. Resmi kurumların devlet ile kilise ilişkisini, 1989 yılı yasaları düzenlemektedir. Söz konusu yasalar, inanç özgürlüğünü garanti altına almakta, Roma Katolik Kilisesi'nin radyo ve televizyon programları yapmasına, ayrıca okul, hastane ve tarihi değeri olan binaları işletmesine izin vermektedir. Lublin Katolik Üniversitesi ve Varşova İlahiyat Akademisi dışında birçok üniversite ve eğitim kurumunda ilahiyat bölümleri vardır. 28 Temmuz 1993 tarihinde hükümet, Başpiskoposluk ile aralarındaki karşılıklı ilişkileri düzenleyen bir Konkordato imzalamış, söz konusu anlaşma üzerinde 5 yıl görüşmeler yapıldıktan sonra Parlamento tarafından yasallaştırılmıştır. Varşova Başpiskoposu, aynı zamanda Polonya Başpiskoposu'dur ki, 1981'den bu yana bu görevi Kardinal Józef Glemp üstlenmektedir. Dini başkent Gniezno'dur ve bu kentin piskoposu doğrudan, başpiskopos ûnvanı alır. 1978 yılının Ekim ayında, Krakow Piskoposu kardinal Karol Wojtyła (Karol Voytıua), II. Jean Paul (ikinci Jan Pol) adı ile 'Papa' seçilmiştir. Wojtyła, yani II. Jean Paul 2005 yılında yaşlılık nedeniyle ölmüştür.

Polonya’da 5.000 kadar müslüman Tatar yaşamaktadır. 1989 senesinden itibaren, yeni müslüman göçmenler ülkeye yerleşmiştir





Kültür ve Sanat
Polonya'nın en ünlü sanatçısı, on dokuzuncu yüzyılda yaşamış besteci ve piyanist Fredric Chopindir.

Polonya'nın ünlü takı tasarımcıları Jacek Byczewski, Jan Suchodolski, Piotr Małysz, Krzysztof Ginko, Maryla Dubiel, Jan ve Alicja Wyganowski, Marcin Gronkowski, Jakub Zeligowski, Piotr Modliński ve diğerleri modern gümüş takı tasarımında cagdas sanatin dunyaca taninmis sanatcilaridir. Sanatcilar Yaratici tasarim kuyumcular Dernegi nin (Stowarzyszenie Twórców Form Złotniczych) aktif uyesi olup, faaliyet icersindedirler. Gümüşe istedikleri rengi ve sekli vererek yapmis olduklari takilarla ulkeler arasi fuar ve yarismalarda pek cok odul almis ve unutulmayacak eserler yaratmislardir.

Varşova'da bulunan Galeri Constantinopol 2005 yılından itibaren Polonyanin modern sanatcilarini takdim edip ve eserlerini satışa sunmaktadır. Sanatçıların kendi dizaniyla yapmis oldugu gumus takilar Polonya’da ve yurt dışında satışa sunulmaktadir.

Jan Kochanowski, Adam Mickiewicz, Witold Gombrowicz, Stanisław Lem, Bruno Schulz, Stanisław Ignacy Witkiewicz ünlü yazarlarıdır.

Henryk Sienkiewicz,Władysław Reymont,Czesław Miłosz ve Wisława Szymborska Nobel ödüllü edebiyatçılarıdır.

Polonyadaki en ünlü dünyaca tanınmış yönetmen Roman Polanski'dir.





Resmi dil Polonca
Başkent Varşova
En büyük şehir Varşova
Devlet başkanı Lech Kaczyński
Başbakan Donald Tusk
Yüzölçümü
- Toplam
- Su %'si Ülkeler arasında 68'inci
312.685 km²
%2,6
Nüfus
- Toplam (2005)
- Nüfus yoğunluğu Ülkeler arasında 31'inci
38,635,144
123,5/km²
GSMH
- Toplam
- Kişi başına GSMH (Satın alma gücü 2005 tahmini)
473,8 milyar $ (Ülkeler arasında 23'üncü)
12.264 $ (Ülkeler arasında 50'nci)
UN HDI Ülkeler arasında 37'nci
Hıristiyanlığı kabul
-Tarih Mieszko I
966
Bağımsızlık
-Kazanılması
-Yeniden kazanılması 10. yüzyıl
11 Kasım 1918
Para birimi Polonya Zlotysi
Saat dilimi
- Yazları CET (UTC+1)
CEST (UTC+2)
Ulusal marş Dabrowski'nin Mazurkası
İnternet alan adı .pl
Uluslararası arama kodu 48